Tarihi ilk insanlar kadar eski olan müzik, değişik kayıt ve paylaşım tekniklerinin icadı ile dinleyicilere son 150 yıldır farklı fiziki formlarda ulaşıyor. Bu zaman diliminin büyük bölümünde insanlar müziği plaklar aracılığıyla dinledi. Plakların peşine kasetler ve ardından CD’ler sahneye çıktı.
Bugünse müziği daha çok internet üzerinde çevrimiçi olarak ya da MP3, AAC gibi dosya formatlarında dinliyoruz. Son yıllarda müzik dinleme konusunda da büyük oranda “dijital”leştik belki ama plak, kaset ve CD’nin değeri bazılarımız için hiç eksilmedi. Hatta aksine bugün, benim gibi, sevdiği albümü fiziki olarak da elinde tutmaya, o albümün kartonetini inceleyip koklamaya bayılan koleksiyoncular için plaklar, kasetler, CD’ler her zamankinden daha değerli. Çünkü bu dijital çağda her biri giderek daha da antikalaşıp zor bulunur hale geliyor. Ayrıca bu materyalleri dinleyecek cihazları bulmak da zorlaşıyor. Örneğin; son yıllarda durdurulan kaset üretimiyle birlikte ona can veren “teyp”ler de neredeyse hiç üretilmiyor artık. Ses teknolojisinde iyi olan büyük markalar yerine tek tük de olsa adı duyulmamış, küçük firmalar kasetçalar üretmeye devam ediyor ancak onlarda da ses kalitesi çok çok düşük olduğu için kasetten müzik dinlemenin o eski tadını hiç ama hiç vermiyor.
Çocukken kendi harçlıklarımdan biriktirip satın aldığım ilk albüm Sertab Erener’in “Turuncu” isimli kasetiydi. O yıllarda albümlerin CD halleri de vardı elbet ama daha pahalı olması sebebiyle CD halen daha nadir bulunan, daha ulaşılmaz bir müzik dinleme aracıydı birçoğumuz için.
Bu konu üzerine düşünürken Türkiye’de CD olarak basılan ilk albüm hangisidir diye merak ettim ve internet üzerinde bir araştırmaya giriştim ama tam bir sonuca ulaşamadım. Bunun üzerine bu konuda kendisine danışmak üzere bilgi birikimine ve kalemine hayran olduğum müzik eleştirmeni, Türkçe Pop tarihi arşivcisi ve yazar Yavuz Hakan Tok’un kapısını çaldım. Yazımın devamında sevgili Yavuz Hakan Tok’la gerçekleştirdiğimiz ve yıllar içinde müziğe hangi araçlar aracılığıyla ulaştığımıza dair çok önemli tarihi bilgiler içeren sohbetimize yer vermek istiyorum:
Çocukken kendi harçlıklarımdan biriktirip satın aldığım ilk albüm Sertab Erener’in “Turuncu” isimli kasetiydi. O yıllarda albümlerin CD halleri de vardı elbet ama daha pahalı olması sebebiyle CD halen daha nadir bulunan, daha ulaşılmaz bir müzik dinleme aracıydı birçoğumuz için.
Bu konu üzerine düşünürken Türkiye’de CD olarak basılan ilk albüm hangisidir diye merak ettim ve internet üzerinde bir araştırmaya giriştim ama tam bir sonuca ulaşamadım. Bunun üzerine bu konuda kendisine danışmak üzere bilgi birikimine ve kalemine hayran olduğum müzik eleştirmeni, Türkçe Pop tarihi arşivcisi ve yazar Yavuz Hakan Tok’un kapısını çaldım. Yazımın devamında sevgili Yavuz Hakan Tok’la gerçekleştirdiğimiz ve yıllar içinde müziğe hangi araçlar aracılığıyla ulaştığımıza dair çok önemli tarihi bilgiler içeren sohbetimize yer vermek istiyorum:
Türkiye'de CD olarak satışa sunulan ilk albümü biliyor musunuz ya da yaklaşık olarak hangi yıl(lar)da CD satışı başladı?
Çok şaşıracaksın belki ama Türkiye'de yayımlanan ilk CD Gülden Karaböcek'e ait ‘Bir Mucize Allahım’ albümü. Çıkış tarihine 1987 diyorlar ama ben ihtimal vermiyorum, çünkü CD fabrikası yoktu yıllarca memlekette. Yurt dışında basılıyor ve geç geliyordu. O albümün kaseti 1987’de çıktı. CD çıkış tarihi de muhtemelen 1988’dir.
Peki 1988'den itibaren yeni çıkan tüm albümler CD olarak da basılmaya başladı mı?
1988’de tek tük. Ama 1989'dan itibaren epeyce CD basılıyor. Sezen Aksu’nun ‘Serçe’ albümünün ilk CD basım tarihi 1989'dur mesela. İlk olarak 1978’de plak olarak yayımlanmıştır o albüm. Ama diğer yandan Zerrin Özer'in ‘Dünya Tatlısı’ albümü kaset olarak 1988 çıkışlıdır, albümün CD baskısı ise 1990’da piyasaya sürülmüştür. Yani o dönem öyle birebir aynı tarihte çıkan CD çok az.”
Plak basımı tam olarak 1990'da mı bitti?
1990’da bitti diyebiliriz, evet. 1989’da da tek tük plak var ama o dönemde her albüm plak olmuyor. Aslında ’80 ortalarından itibaren başlıyor bu kaset meselesi. Özellikle ‘87-‘88 ve ‘89'dan plak olmamış çok albüm var. CD de olmamış, öyle arada kalmış.
Aslında şöyle toparlayabiliriz: 1988 ve 1989 plağa veda edip CD’lerle tanıştığımız yıllar. 1990’dan itibaren ise CD yaygınlaşmaya başlarken plak tamamen hayatımızdan çıkıyor. En azından 2010'lara dek… Malum, bugün yeniden plaklara dönüş var.
Kasetle ilk tanışmamızı da biraz detaylandırsak…
Aslında kaset 1970’lerde de çok yaygındı ama plaktan kasete aktarım yoluyla ortaya çıkarılan korsan kasetler vardı daha çok. Bazı firmalar yasal kaset de basıyordu ama onlar fazla ilgi görmüyordu. 1986’da gelen bandrol yasasıyla korsan kasetler ortadan kalkınca yasal kasetler çok satmaya başladı. Yani kasetin kırılma noktası da 1986’dır.
Eskiden plakların başına gelenler, şimdi kasetlere yapılıyor. Görüyorum, insanlar koli koli kaset atıyorlar, benim içim gidiyor. Sizin de iyi bir koleksiyoncu/arşivci olduğunuzu biliyorum. Günümüzde plak, kaset, CD koleksiyonculuğu hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?
Ben kasetleri özellikle saklıyorum, çünkü o geçiş dönemindeki CD baskıları albümün çıkış tarihini doğru yansıtmıyor. Bazı albümlerde kaset ve CD içerikleri farklı filan. O dönem çok karışık. Bir de ilk dönem CD’lerin kartonetlerinde hiç bilgi yok. Onu bırak, Sezen Aksu / Deli Kızın Türküsü’nde bile yok, 1993 tarihli olmasına rağmen.
Plaklara gelince… Zamanında değer verip almadığım plakların şimdi korkunç fiyatlara satıldığını görüyorum. Artık çok zor plak toplamak. Son yıllarda yeniden plağa dönüş olsa da yeniden plak baskısı yapılan albümler çok çok sınırlı. Koleksiyon yapmak istiyorsanız, 1990 öncesi yayımlanmış, bugün antika değerindeki plakları toplamanız gerekiyor.
Çok keyifli bir sohbet oldu. Bizimle paylaştığınız değerli bilgiler için çok teşekkürler.
Rica ederim. Ben de bilgilerimi tazelemiş oldum. İlk iş elimdeki en eski basım tarihli CD’nin hangisi olduğunu bulmak olacak. :-)
Çok şaşıracaksın belki ama Türkiye'de yayımlanan ilk CD Gülden Karaböcek'e ait ‘Bir Mucize Allahım’ albümü. Çıkış tarihine 1987 diyorlar ama ben ihtimal vermiyorum, çünkü CD fabrikası yoktu yıllarca memlekette. Yurt dışında basılıyor ve geç geliyordu. O albümün kaseti 1987’de çıktı. CD çıkış tarihi de muhtemelen 1988’dir.
Peki 1988'den itibaren yeni çıkan tüm albümler CD olarak da basılmaya başladı mı?
1988’de tek tük. Ama 1989'dan itibaren epeyce CD basılıyor. Sezen Aksu’nun ‘Serçe’ albümünün ilk CD basım tarihi 1989'dur mesela. İlk olarak 1978’de plak olarak yayımlanmıştır o albüm. Ama diğer yandan Zerrin Özer'in ‘Dünya Tatlısı’ albümü kaset olarak 1988 çıkışlıdır, albümün CD baskısı ise 1990’da piyasaya sürülmüştür. Yani o dönem öyle birebir aynı tarihte çıkan CD çok az.”
Plak basımı tam olarak 1990'da mı bitti?
1990’da bitti diyebiliriz, evet. 1989’da da tek tük plak var ama o dönemde her albüm plak olmuyor. Aslında ’80 ortalarından itibaren başlıyor bu kaset meselesi. Özellikle ‘87-‘88 ve ‘89'dan plak olmamış çok albüm var. CD de olmamış, öyle arada kalmış.
Aslında şöyle toparlayabiliriz: 1988 ve 1989 plağa veda edip CD’lerle tanıştığımız yıllar. 1990’dan itibaren ise CD yaygınlaşmaya başlarken plak tamamen hayatımızdan çıkıyor. En azından 2010'lara dek… Malum, bugün yeniden plaklara dönüş var.
Kasetle ilk tanışmamızı da biraz detaylandırsak…
Aslında kaset 1970’lerde de çok yaygındı ama plaktan kasete aktarım yoluyla ortaya çıkarılan korsan kasetler vardı daha çok. Bazı firmalar yasal kaset de basıyordu ama onlar fazla ilgi görmüyordu. 1986’da gelen bandrol yasasıyla korsan kasetler ortadan kalkınca yasal kasetler çok satmaya başladı. Yani kasetin kırılma noktası da 1986’dır.
Eskiden plakların başına gelenler, şimdi kasetlere yapılıyor. Görüyorum, insanlar koli koli kaset atıyorlar, benim içim gidiyor. Sizin de iyi bir koleksiyoncu/arşivci olduğunuzu biliyorum. Günümüzde plak, kaset, CD koleksiyonculuğu hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?
Ben kasetleri özellikle saklıyorum, çünkü o geçiş dönemindeki CD baskıları albümün çıkış tarihini doğru yansıtmıyor. Bazı albümlerde kaset ve CD içerikleri farklı filan. O dönem çok karışık. Bir de ilk dönem CD’lerin kartonetlerinde hiç bilgi yok. Onu bırak, Sezen Aksu / Deli Kızın Türküsü’nde bile yok, 1993 tarihli olmasına rağmen.
Plaklara gelince… Zamanında değer verip almadığım plakların şimdi korkunç fiyatlara satıldığını görüyorum. Artık çok zor plak toplamak. Son yıllarda yeniden plağa dönüş olsa da yeniden plak baskısı yapılan albümler çok çok sınırlı. Koleksiyon yapmak istiyorsanız, 1990 öncesi yayımlanmış, bugün antika değerindeki plakları toplamanız gerekiyor.
Çok keyifli bir sohbet oldu. Bizimle paylaştığınız değerli bilgiler için çok teşekkürler.
Rica ederim. Ben de bilgilerimi tazelemiş oldum. İlk iş elimdeki en eski basım tarihli CD’nin hangisi olduğunu bulmak olacak. :-)